Circulariteit algemeen
De wereldbevolking is de afgelopen jaren enorm gegroeid en daarmee ook het gebruik van primaire grondstoffen. Veel grondstoffen zijn echter niet oneindig te delven, dit zijn primaire grondstoffen. Als we met zijn allen op de huidige manier van bouwen doorgaan, ontstaat er een tekort aan grondstoffen. Gelukkig is er een oplossing; een circulaire economie. Bij Damsteegt maken wij bijvoorbeeld circulaire bruggen.
Definitie circulair
Maar wat is nu precies circulair? Een systeem waarin grondstoffen, producten en materialen worden hergebruikt, gerepareerd of gerecycled, zodat ze zo lang mogelijk in de economie blijven en de waarde ervan behouden blijft. In tegenstelling tot het lineaire economische model, waarin producten worden geproduceerd, gebruikt en vervolgens weggegooid, streeft circulariteit naar het sluiten van de kringloop, waarbij afval wordt geminimaliseerd en grondstoffen efficiënt worden. Circulariteit vraagt om een andere manier van denken en doen, een nieuw beleid met nieuwe regels . Circulariteit is gebaseerd op de principes van behoud van waarde, hernieuwing en systeemdenken. Het omvat het sluiten van de kringloop van materialen, het verminderen van de vraag naar nieuwe grondstoffen, het vermijden van milieuschade en het creëren van nieuwe zakelijke kansen en banen op het gebied van hergebruik en recycling.
Circulaire doelstellingen Nederlandse overheid
De doelstelling van de Nederlandse overheid is om in 2050 compleet circulair te zijn. 2050 komt al snel dichterbij en daarom heeft de overheid de volgende pijlers opgesteld om de transitie naar een circulaire economie te maken:
- Grondstoffengebruik verminderen We hoeven minder grondstoffen te gebruiken als we minder producten kopen, deze delen of ze efficiënter produceren.
- Grondstoffen vervangen Als er nieuwe grondstoffen nodig zijn, moeten we zoveel mogelijk duurzaam geproduceerde, hernieuwbare en beschikbare grondstoffen gebruiken. Zoals biomassa: een grondstof uit planten, bomen en voedselresten. Dit maakt Nederland minder afhankelijk van fossiele grondstoffen en het is beter voor het milieu.
- Levensduur verlengen We kunnen producten en onderdelen langer en intensiever gebruiken. Bijvoorbeeld door ze te hergebruiken en te repareren. Zo zijn er minder vaak nieuwe grondstoffen nodig voor nieuwe producten.
- Hoogwaardige verwerking We kunnen materialen en grondstoffen recyclen zodat er nieuwe producten van worden gemaakt. Zo hoeven we minder afval te storten of te verbranden. En ontstaat er een groter aanbod van duurzame grondstoffen. (Rijksoverheid.nl)
‘Een bouwwerk dat is ontworpen en uitgevoerd volgens circulaire ontwerpprincipes en/of is gerealiseerd met circulaire producten, elementen en materialen’.
Wat is circulair bouwen
De bouwsector verbruikt een groot deel van alle grondstoffen en is daarom een belangrijke sector in de transitie naar een circulaire economie. Platform CB’23 geeft de volgende definitie aan circulaire bouwwerken: ‘Een bouwwerk dat is ontworpen en uitgevoerd volgens circulaire ontwerpprincipes en/of is gerealiseerd met circulaire producten, elementen en materialen’.
In een oogopslag zien hoe wij circulariteit invullen? Download de infographic ‘Circulariteit op Niveau’
Circulariteit in alle fases van een project
Initiatiefase
Bij de start van een project begint de circulaire bouwmethode. Men moet zich afvragen of het bouwwerk wel echt nodig is (Refuse). Kan het bouwwerk achterwegen gelaten worden, of kan de functie ingevuld worden door een bouwwerk met minder (kritieke) grondstoffen (reduce)?
De ontwerpfase
In de ontwerpfase kan veel winst behaald worden door al rekening te houden met de sloopfase. Een van de ontwikkelingen is het standaardiseren van bouwwerken, waardoor het productieproces efficiënter ingericht kan worden. Een tweede ontwikkeling is demontabel bouwen. Bij demontabele bouw worden bouwwerken zo ontworpen dat de verschillende onderdelen makkelijk uit elkaar gehaald kunnen worden. Ten derde kan een ontwerper al rekening houden met eventuele uitbreidingen in de toekomst (rethink). Bij een brug waar nu nog twee banen nodig zijn, kunnen in de toekomst drie banen nodig zijn. Door rekening te houden met ruimte voor een derde baan hoeft de brug niet snel vervangen te worden door een grotere.
Bij een ontwerp horen materialen. Een ontwerper kan kiezen voor standaard materialen, maar ook voor biobased materialen. Steeds vaker wordt er voor standaard materialen een duurzame variant gemaakt. Biobased materiaal is hernieuwbaar, waardoor het bijdraagt aan een circulaire economie. Daarnaast is het gebruik van hergebruikte materialen een goede optie.
De realisatiefase
Door de realisatiefase op een slimme manier in te richten kan er veel materiaal bespaard worden. Materialen die in een standaardmaatvoering komen of over zijn kunnen nog gebruikt worden in andere constructies. Ook het gebruik van een vormvrije productiemethode, zoals een 3D printer zorgt voor minder afvalmateriaal.
De gebruiksfase
Tijdens de gebruiksfase dient het bouwwerk goed onderhouden te worden (repair). Door goed onderhoud gaat een bouwwerk langer mee. Een extra mogelijkheid is het plaatsen van slimme sensoren in een brug of kademuur, die het object monitoren. Door een object op deze manier te monitoren weet een beheerder wanneer een brug of delen van de brug vervangen moeten worden en levensduur kan gemaximaliseerd worden.
De eindfase
Het bouwwerk is aan het einde van de levensduur of overbodig geworden. Vroeger werd het bouwwerk gesloopt en de materialen vernietigd. In een circulaire economie denken we na over het opknappen of hergebruiken van een bouwwerk. De eerste stap is kijken of een bouwwerk echt gesloopt moet worden of dat de levensduur verlengt kan worden door het bouwwerk op te knappen door bepaalde onderdelen te vervangen in plaats van het gehele bouwwerk. Het kan ook voorkomen dat een bouwwerk nog niet aan het einde van zijn levensduur is, maar het overbodig is geworden. In dat geval moet er worden gekeken naar de mogelijkheid om het bouwwerk in zijn geheel te hergebruiken op een andere locatie (re-use). Dit resulteert in marktplaatsen voor bouwwerken. Als het niet mogelijk is om een bouwwerk in zijn geheel opnieuw te gebruiken wordt er gekeken naar de mogelijkheid om delen van het bouwwerk opnieuw te gebruiken in dezelfde of een andere functie (remanufacture & repurpose).
Om inzichtelijk te maken welke materialen er vrijkomen bij de sloop van een bouwwerk wordt er van te voren een materialenpaspoort opgesteld. Een materialenpaspoort is een document waarin staat welke materialen in welke hoeveelheid in een bouwwerk zitten verwerkt. Zo kunnen alle partijen rekening houden met de materialen die vrijkomen bij de productie van nieuwe bouwwerken.
Soms is het niet mogelijk om gebruikte materialen nog ergens in te verwerken. In dat geval zijn er twee keuzes, recyclen en verbranden. Door een materiaal de recyclen wordt het opnieuw een grondstof (recycle). Deze grondstof kan weer verwerkt worden in een materiaal en het materiaal in een bouwwerk. Dit klinkt heel circulair, maar het recyclen van materialen kost vaak veel energie en dat zorgt ervoor dat ‘recycle’ een van de laagste niveaus op de circulariteitsladder is. Het laagste niveau van circulariteit is het verbranden van een materiaal waarbij er energie wordt opgewekt (recover).
Vooruitstrevend in circulariteit
De honger naar grondstoffen neemt in de bouwwereld toe, terwijl de hoeveelheid afneemt. Dit vraagt om een circulaire aanpak.